کاتیون رنگ ساز در این سنگ: مس (Cu): ایجاد رنگ آبی
این سنگ از فسفات آلومینیوم به شکل غده ای تشکیل می شود و معمولاً در شکاف سنگ هایی که منابع غنی از آلومینیوم هستند، یافت می شود. ماده رنگی موجود در آن از مس و آهن است. توده های مهم آن در ایران، آریزونا، نوادا، چین، تبت و مکزیک دیده می شود.این سنگ به رنگ های آسمان گون، آبی، سبز (دامغان)، سفید (کرمان و شیراز) یافت می شود و دارای سختی 5 تا 6 می باشد و دنبه به طراوت آن می افزاید. تاریخچه استفاده از فیروزه به هزاران سال قبل بر می گردد. این گوهر فیروزه ای فام بسیار پر ارزش و گران بهاست. بهترین فیروزه دنیا متعلق به شهر نیشابور (خراسان رضوی) در کشور اسلامی مان، ایران است که قدمتی بسیار دیرینه دارد و به حدود 4500 سال قبل بر می گردد. این سنگ برای اولین بار در روستای معدن نیشابور کشف شد. در سرزمین سینا، واقع در مصر باستان معدنی بسیار بزرگ از سنگ فیروزه کشف شد که هزاران سال پیش، حدود 8000 نفر مرد در آن مشغول به کار بوده اند! این سنگ مورد استفاده فراوان سرخپوستان آمریکای شمالی بود. در قرون وسطی هنگامی که سرزمین ترکیه کنونی جزو سرزمین پارس بود، اهالی شهر ونیز در ایتالیا به آن لقب سنگ ترکی دادند و نام کنونی لاتین آن شکل گرفت. فیروزه ایران کماکان بهترین و پاک ترین فیروزه است. به شهادت گوهرشناسان دور و نزدیک، فیروزه نیشابور بر روی زمین مقام اول را دارد و همواره زینت بخش گنجینه های گران بهای ثروتمندان جهان و خزاین ممالک بوده و توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. معادن این سنگ در کرمان و دامغان نیز موجود است. بطور کلی هرجا فیروزه یافت می شود، وجود سنگ مس قطعی است.
فیروزه مصری کمی به رنگ سبز متمایل است. منابع دیگر آن در نیومکزیکو، کالیفرنیا و چین است. نوع سیاه آن در منطقه بادیه نشینان نزدیک شهر مدینه یافت می شود. رگه های طلایی فیروزه مانند لاجورد از جنس پیریت استو می تواند دارای رگه ها و نوارهای سنگ سیاه باشد. سختی آن برابر 6 است اما سنگ بسیار تردی است. کاربرد فراوانی در جواهرسازی داشته و بسیار محبوب است. بواسطه موم های رزین یا پلاستیکی یا سیلیکات سدیم، فیروزه را تثبیت رنگ (احیاء) می کنند. همچنین آن را پودر کرده و ناخالصی های آن را می گیرند، سپس آن را با چسب مخصوص چسبانده و جهت تولید نگین می تراشند. اکثر مردم نوع صاف آن را ترجیح می دهند اما فیروزه رگه دار و شجری هم طرفداران خاص خود را دارد.
این گوهر با استفاده از شیشه، چینی، بارفتن و پلاستیک شبیه سازی می شود اما با دقت لازم و کافی و مشاهده با لوپ x 10 می توان پی به اصلی و غیر اصلی بودن آن برد. اغلب سنگ های مصنوعی دارای حباب های هوا هستند و از فیروزه سنگین ترند (البته مراقب فیروزه رنگ شده هم باشید). کلسدونی و هاوولیت رنگ شده نیز جایگزین خوبی برای فیروزه هستند اما جلای آن ها برخلاف فیروزه که واکسی است، شیشه ای می باشد. این گوهر توسط کمپانی جیلسون و چتم در ایالات متحده شبیه سازی شده است.
جهت خرید جواهرات با نگین فیروزه نیشابور اینجا کلیک کنید